
RCLM Baucau (12-12-2025)– Cathilic Relief Services (CRS ) iha Timor-Leste termina ona projetu traformasaun vida rurál liu husi adaptasaun no kapturasaun karbonu (TRACC ), ne’ebé implementa hahú tinan 2022 to’o tinan ne’e (2025) iha suku tarjetu 12 iha Munisípiu Baucau no Viqueque.
Kordenador Adaptasaun Mudansa klimátika husi CRS Belino da Costa hateten, implementasaun projetu traformasaun vida rurál liu husi adaptasaun no kapturasaun karbonu (TRACC ), atu responde ba mudansa klimátika tamba proteje no reabilita ekosistema florestál.
”Aktividade ne’e atu responde ba mudansa klimátika ne’ebé ita hotu hatene sai obsakulu boot ba globál no ita nia nasaun Timor-Leste, antes ita implementa atividade (TRACC) ita presiza hare suku sira potensiál ba ai-horis sira ne’ebé iha, entaun ita presiza indentifika no hare rai nia kondisaun hafoin deside ai-oan ne’ebé merese atu kuda iha suku,”dehan Kordenador Adaptasaun Mudansa klimátika husi CRS iha Salaun Apuramentu Vila Nova Baucau kuarta ne’e (10/12/2025).
Xefe Suku Fatudere Munisipiu Viqueque Zeronimo Soares Alves avalia, projetu traformasaun vida rurál liu husi adaptasaun no kapturasaun karbonu importante tebes tamba, bele reflorestasaun ba ai-horis sira hodi prevene akontesementu mudansa klimátika.
”Programa ne’e importante tebes tamba oinsá ita atu konserva fila-fali ai sira lakon hahú husi okupasaun Indonézia to’o ohin loron atu nune’e ita bele reduz mudansa klimátika akontese ita nia nasaun no benifisiu ba ita nia suku, tamba rekopera fila-fali ai-horis sira,” dehan Xefe Suku Fatudere.
Komunidade benisfisiu husi suku Bualale Postu Administrativu Quelicai Laurindo Norberto Freitas sente kontente hetan ai-oan, tamba kuda fó ona rezultadu fuan hodi fan iha merkadu nune’e responde ba nesesidade ekonomia família.
”Sente kontente tebes tamba hau kuda ai-dila no hudi kuda iha toos ami konsumu no balun fa’an iha merkadu osan rai balun selu oan nia eskola no sosa kadernu no balun sosa hahán ne’ebé laiha ami han,” hateten Benifisiariu.
Entretantu,husi tinan 2022 to’o 2025 ai-horis ho tipu tolu hanesan ai-fuan, ai protesaun no ai enerjia hamutuk 88.311 mak CRS apoia ba komunidade benifisiariu hamutuk uma-kain 600, husi suku Bualale, Laculio, Lete-mumu, Libagua, Macalaco iha Munisípiu Baucau, enkuantu suku Bibileo, Nahareka, Builale, Builo, Fatudere, Uaguia husi Munisípiu Viqueque. Alende ne’e halo mós tarabandu ba suku haat hanesan Bualale, Laculio, Macalaco no Lelalai nune’e labele tesi ai arbiru.
Ekuantu ensera projetu traformasaun vida rurál liu husi adaptasaun no kapturasaun karbonu (TRACC), parte CRS distribui matadalan no sertfikadu apresiasaun ba suku 12 ne’ebé sai tarjetu.
Ekipa Kobertura : RCLM